Konrad II "Starszy" Salicki (urodzony około 990 roku, zmarła w Utrechcie, 4 czerwca 1039 roku) herb
Syn Henryka Salickiego, księcia Frankonii, hrabiego Wormacji, hrabiego Spiry i Adélaidy Matfriding von Nordgau, córki Eberharda IV Matfriding, hrabiego de Nordgau.
Książę Frankonii od 1016 roku do 1017 roku, król Niemiec jako Konrad II od 4 września 1024 roku do 4 czerwca 1039 roku, król Włoch jako Konrad II od 31 marca 1026 roku do 4 czerwca 1039 roku, książę Bawarii jako Konrad I od 27 lutego 1026 roku do 1027 roku, święty cesarz rzymski jako Konrad I od 26 marca 1027 roku do 4 czerwca 1039 roku, król Burgundii jako Konrad II od 6 września 1032 roku do 4 czerwca 1039 roku.
Tytulara: Divina favente clementia Romanorum imperator semper Augustus [z łaski Bożej cesarz rzymski, po wieki August].
Między 31 maja 1015 roku a 10 stycznia 1017 roku poślubił Gizelę Wetterau Szwabską (urodzona 13 listopada 989 roku, zmarła w Goslar, 15 lutego 1043 roku), współwładczynię Niemiec, córkę Hermana II Wetterau, księcia Szwabii i Gerbergi Welf Burgundzkiej, córki Konrada III "Spokojnego" Welf, króla Burgundii.
Najstarszy syn Henryka z Kartynii, prawnuka Ottona I i Adelajdy, córki grafa Ryszarda z Metzu.
Pierwszy władca niemiecki z dynastii salickiej. Wobec wygaśnięcia dynastii Ludolfingów został wybrany na króla Niemiec przy pomocy arcybiskupa mogunckiego Aribo. Za swojego panowania dążył do ograniczenia władzy lokalnych książąt i powiększenia własnej domeny oraz wpływów w Rzeszy. Konrad kontynuował działania swojego poprzednika Henryka II dążąc do powiększenia potęgi Rzeszy. Starał się o wzrost znaczenia niemieckiego kościoła i równocześnie unikał konfliktu z papieżem. Mimo kilku buntów jego władza nigdy nie była poważnie zagrożona. Konrad zabezpieczył północne i wschodnie granice Rzeszy częściowo poprzez ustępstwa terytorialne. Przyłączając Burgundię powiększył terytorium państwa, uzyskując po bezdzietnej śmierci Rudolfa III "Próżniaka" i po stłumieniu powstania w Burgundii księcia Szampanii Odona II.
Aż do wyboru na króla nie był osobą znaczącą, chociaż był wnukiem zmarłego w 1004 roku księcia Karyntii Ottona, który był wnukiem cesarza Ottona I. Posiadał tylko niewielką część rodowych posiadłości, nie miał tytułu książęcego, a nawet jego tytuł hrabiowski jest wątpliwy. Przyczyna leżała w tym, że jego ojciec Henryk zmarł przed jego dziadkiem Ottonem około 995 roku i z tego powodu większość dóbr przypadła jego stryjowi Konradowi, młodszemu bratu ojca i późniejszemu księciu Karyntii, który był ojcem Konrada "Młodszego" konkurenta do tronu w 1024 roku.
Krótko po objęciu stolicy biskupiej w Wormacji w 1000 roku biskup Burchard zajął się kształceniem Konrada. Stało się tak pomimo napiętych stosunków pomiędzy księciem Karyntii a biskupem. Nauka obejmowała myślistwo, władanie bronią, prawo i umiejętności administracyjne. Relacja Wipona świadczy, że Konrad był niemal analfabetą i nie znał łaciny.
Wychowywany był przez biskupa Wormacji Bucharda, wybitną postać z początku XI wieku. Jego wybór na króla przeprowadził arcybiskup Moguncji, Aribo. Aby zapewnić władzę monarszą swojemu rodowi, Konrad II przeprowadził szybko wybór i koronację w 1028 roku swojego syna, Henryka III, na króla Niemiec, co zapoczątkowało panowanie dynastii salickiej na tronie niemieckim.
Pod koniec 1016 roku lub na początku 1017 roku Konrad poślubił dwukrotnie owdowiałą Gizelę Szwabską, córkę księcia szwabskiego Hermana II. Gizela była przyszłą dziedziczką księstwa Szwabii i miała roszczenia do Królestwa Burgundii. Istnieje przypuszczenie, że Gizela została uprowadzona, ale opiera się ono na nielicznych i mało wiarygodnych źródłach. Małżeństwo było niekanoniczne, ponieważ Gizela była bliską krewną (ciotką) Konrada. Pisze o tym Thietmar w Chronik, VII. 63, nie wspominając równocześnie o uprowadzeniu.
Historycy sądzą, że poprzez małżeństwo Gizela chciała wzmocnić swoje prawa do księstwa Szwabii i Królestwa Burgundii. W chwili ślubu miała ona, podobnie jak Konrad, 26 lub 27 lat, i była matką 3 synów i być może córki. W pierwszym roku małżeństwa Gizela urodziła, syna Henryka. Dwie młodsze siostry Beatrycze i Matylda zmarły w wieku 16 i 9 lat. Beatrycze zmarła jako niezamężna i bezdzietna, a Matylda została żoną króla Francji Henryka I, i zmarła bezpotomnie.
Pomiędzy 1017 a 1019 rokiem Konrad dwukrotnie uwikłał się w spory pomiędzy swoimi krewnymi a zwolennikami cesarza Henryka II. Przyczyny nie są znane. W 1017 roku Konrad został ranny. Utracił łaskę monarchy i prawdopodobnie został wygnany. Wkrótce jednak odzyskał zaufanie władcy i kwietniu lub maju 1020 roku był świadkiem układu zawartego pomiędzy Henrykiem II a papieżem.
Henryk II zmarł 13 lipca 1024 roku w Grona koło Getyngi jako ostatni z Ludolfingów. Jako kandydaci do korony wystąpili Konrad "Starszy" i jego kuzyn także Konrad "Młodszego". Po dwumiesięcznym bezkrólewiu przystąpiono do wyboru następcy 4 września w Kamba, miejscowości nad Renem pomiędzy Wormacją a Moguncją. Brak jest szczegółowych informacji o przebiegu wyborów, ale można przyjąć, że decyzja o wyborze Konrada "Starszego" zapadła już wcześniej. Elekcji przewodniczył arcybiskup Moguncji Aribo, który jako pierwszy zagłosował za Konradem "Starszym". Jego rywal wkrótce wycofał się i zagłosował na Konrada "Starszego". Elekcja była więc jednogłośna. Lotaryńscy krewni Konrada "Młodszego" i arcybiskup Kolonii po jego rezygnacji nie wzięli udziału w wyborach i odjechali. Elekcję zatwierdziła królowa Kunegunda przekazując klejnoty koronne. Został wybrany na króla Niemiec i w czetry dni później koronowany na Mainz 8 września 1024 roku.
Kilka dni później, 8 września 1024 roku, w katedrze mogunckiej Konrad został namaszczony i koronowany przez Aribo. Arcybiskup odmówił z niezrozumiałych powodów koronowania Gizeli Szwabskiej, co spowodowało utratę prawa koronacji przez zwierzchników diecezji mogunckiej. Jest to tym bardziej niezrozumiałe, że po wyborze Konrad mianował Aribona kanclerzem Włoch podporządkowując tym samym arcybiskupowi mogunckiemu nie tylko niemiecką, lecz także włoską kancelarię.
W każdym razie sytuację wykorzystał arcybiskup Kolonii Pilgrim, któremu prawo koronacji przyznał papież, i 13 dni później 21 września 1024 roku koronował Gizelę w Kolonii.
Po wyborze niezbędny okazał się objazd państwa, gdyż nie wszystkie jego części złożyły nowemu władcy hołd. Dotyczyło to m.in. Saksonii, Lotaryngii i arcybiskupstwa Kolonii. Po wspomnianej koronacji Gizeli król odjechał do Akwizgranu, gdzie zasiadł na tronie Karola "Wielkiego" ukazując się jako kontynuator karolińskiej tradycji. Nie doszło natomiast do hołdu Lotaryngii. Nastąpił on dopiero rok później podczas Bożego Narodzenia.
Na początku listopada Konrad przez Lüttich i Nimwegen pojechał do Saksonii. Równocześnie trwały rokowania z możnymi Saksonii w sprawie warunków hołdu. Przez Vreden król pojechał do Dortmundu, gdzie na początku grudnia odbył się Hoftag. Boże Narodzenie spędził w Minden, gdzie zwołał landtag, na który przybyli możni Saksonii. Konrad zagwarantował im prawa, a Sasi złożyli hołd.
Dalsze etapy objazdu odbyło się od około Nowego Roku do Paderborn, z początkiem stycznia 1025 roku do Hildesheim, w połowie stycznia do Hildesheim, Goslar, gdzie sprawował sądy, Gandersheim, Goslar, Halberstadt i Quedlinburg. Pod koniec stycznia 1025 roku Konrad przybył nad Łabę i 2 lutego przyjął w Magdeburgu kolejne hołdy. 8 lutego przebywał w Magdeburgu, a 2 marca w Wallhausen.
Następnym celem Konrada była Frankonia. Po drodze zatrzymał się w Grone, gdzie załagodził spór w klasztorze Gandersheim. W Fuldzie król przyjął hołdy, a Wielkanoc od 18 do 23 kwietnia spędził w Augsburgu. Kolejne hołdy władca przyjął w Ratyzbonie. Pobyt w Bawarii trwał tylko kilka dni. Przez Bamberg Konrad przybył do Konstancji, gdzie spędził Zielone Święta 6 czerwca. Zwołał tam landtag i spotkał się tam z arcybiskupem Mediolanu Aribertem i delegacją mieszkańców Pawii. Arcybiskup złożył mu hołd i obiecał koronować na króla Włoch. W połowie czerwca udał się przez Zurych i Bazyleę, gdzie uspokoił rozruchy pojechał do Strasburga, gdzie w połowie lipca zakończył objazd.
Polityka zagraniczna Konrada II pełna była sukcesów. W trakcie pierwszej wyprawy włoskiej prawdopodobnie koronował się w Mediolanie w marcu 1026 roku na króla Longobardów, a w obecności króla Danii Kanuta "Wielkiego" i króla Burgundii Rudolfa otrzymał z rąk papieża Jana XIX w Rzymie 26 marca 1027 roku koronę cesarską, politycznie całkowicie zależnego od Konrada. Jednak powstanie drobnych wasali we Włoszech (tzw. valvassorów) przeciw dużym feudałom zmusiło Konrada II do podjęcia drugiej wyprawy włoskiej.
Konrad został w Rzymie koronowany na cesarza przez papieża Jana XIX, który był politycznie całkowicie zależny od cesarza. Również następny papież Benedykt IX był powolnym narzędziem w ręku cesarza - świadczy o tym choćby to, że zmuszony był obłożyć ekskomuniką arcybiskupa Mediolanu, ponieważ ten popadł w zatarg z cesarzem. Papieże wprawdzie wyzwolili się spod dominacji rzymskich rodów arystokratycznych, ale ich rzeczywista wolność była krótkotrwała: dla odmiany popadli w zależność od niemieckich cesarzy.
Wbrew dotychczasowej praktyce królów niemieckich, którzy swoją władzę we Włoszech opierali na lojalności największych wasali, głównie biskupów, Konrad II opowiedział się za valvassorami i przyznał im w wydanej w 1037 roku consitutio de feudis pełne prawa do ich lenn, tzn. nienaruszalność i prawo do dziedziczenia. We Włoszech południowych nadał normańskiemu wodzowi Rainulfowi hrabstwo Awersy, co potwierdziło normańskie zdobycze na południu. Koronacja Konrada II w Burgundii była konsekwencją kontynuowania polityki jego poprzednika, Henryka II, i chociaż władza Konrada była na większości terytorium tylko nominalna, to. fakt ten miał doniosłe znaczenie dla struktury politycznej średniowiecznych Niemiec.
W przeciwieństwie do terenów na północ od Alp we Włoszech po śmierci Henryka doszło do niepokojów i prób uniezależnienia się od Rzeszy.
Po wiadomości o śmierci Henryka II mieszkańcy Pawii zniszczyli leżące w mieście palatium cesarskie. Na wspomnianym landtagu w Konstancji delegaci Pawii wręczyli Konradowi cenne podarunki licząc na zyskanie przebaczenia. Monarcha odpowiedział im, że zniszczyli nie własność króla, ale państwa i dlatego król jest zobowiązany ten czyn ukarać.
W czasie gdy Konrad objeżdżał północne części Rzeszy, kilku książąt północnowłoskich oraz książę Akwitanii Wilhelm V "Wielki" usiłowało koronować się na króla Włoch. Podczas wyprawy do Italii koronował się na króla Longobardów i został koronowany na cesarza, a następnie podporządkował sobie książąt Kapui i Benewentu. W 1028 roku pozyskał dla swego syna Henryka Szwabię i doprowadził do jego koronacji na króla niemieckiego, zabezpieczając swoje interesy dynastyczne.
Na początku 1026 roku Konrad pojechał do Mediolanu, gdzie zapewne w marcu arcybiskup Aribert koronował go na króla Włoch. Po pokonaniu opozycji miast pojechał do Rzymu, gdzie wraz z żoną 26 marca 1027 roku został przez papieża Jana XIX koronowany na cesarza. W tym czasie zmarł książę bawarski Henryk V i cesarz przez rok był księciem Bawarii jako Konrad I. Później nadał księstwo swojemu synowi.
W 1029 roku, odwecie za najazd Mieszka II z poprzedniego roku i korzystając z konfliktów między synami Bolesława "Chrobrego", wraz z sojusznikami - Danią i Rusią najechał Polskę (1029-1031) i pokonał Mieszka II, zmuszając go do rezygnacji z tytułu królewskiego oraz dopuszczenia do udziału we władzy krewnych. Konrad II przekroczył polskie granice i rozpoczął oblężenie Budziszyna, lecz wyprawa ta zakończyła się niepowodzeniem. Ponownie wyruszył na Polskę, i 16 września 1031 roku Konrad II przebywając w Belgern nad Łabą, wyruszył na trzytygodniową kampanię przeciwko Mieszkowi II. Polski władca, zaatakowany z dwóch stron, nie wytrzymał natarcia i ratował się ucieczką z kraju.
W lipcu 1030 roku Konrad II najechał na Węgry Stefana I. Wyprawa ta zakończyła się dla Konrada II odwrotem, po którym nastąpił odwetowy pościg węgierskiej armii. Pod Wiedniem doszło do ogromnej bitwy, zakończonej klęską wojsk niemieckich. Wojna ta zakończyła się korzystnym dla Węgrów pokojem, podpisanym latem 1031 roku, na mocy którego ustalono granicę Rzeszy na Litawie.
Konrad wydał nowe konstytucje dla Lombardii i potwierdził prawa zwyczajowe w Saksonii. W 1028 roku polecił koronować swojego syna w Akwizgranie. Henryk poślubił w 1036 roku Gunhildę duńską córkę Kanuta "Wielkiego". Małżeństwo uzgodniono już 10 lat wcześniej, gdy Konrad oddał Kanutowi administrację północnej części Niemiec. Henryk został najważniejszym doradcą ojca.
Pasierb Henryka książę szwabski Ernest II rozpoczął bunt uważając swoje roszczenia do Burgundii za zagrożone. W 1030 roku bunt ten zakończył się wraz ze śmiercią księcia w walce z ludźmi biskupa Konstancy.
Król Burgundii Rudolf II zmarł 2 lutego 1032 roku. Na mocy układu zawartego z cesarzem Henrykiem II jego państwo odziedziczył Konrad II. Wkrótce w Burgundii wybuchł bunt. Zimą 1033 roku Konrad II przystąpił do akcji nie odnosząc sukcesu. W tej sytuacji zawarł sojusz z królem Francji Henrykiem I i ponownie zaatakował w 1034 roku odzyskując kontrolę nad krajem. Książęta złożyli mu hołd i 1 sierpnia 1034 roku koronował się w Genewie na króla Burgundii. Wprawdzie Konrad już 2 lutego 1033 roku w Payerne został koronowany, ale akt ten nabrał mocy dopiero po hołdzie. Jesienią 1038 roku cesarz polecił koronować na króla Burgundii swojego syna Henryka.
W 1037 roku Konrad II ponownie wyprawił się do Włoch, gdzie wybuchło powstanie drobnych wasali (tzw. valvassorów) przeciwko wielkim feudałom w Italii spowodowało kolejną wyprawę do Italii (1036-1037), podczas której, wbrew dotychczasowej praktyce opierania władzy cesarskiej na feudałach i biskupach, którzy popierali wielkich wasali, Konrad II wydał przywilej (Constutio de feudis) uznający nienaruszalność i dziedziczność wszystkich lenn.
Żródła:
"Słownik władców Europy średniowiecznej" - pod redakcją Józef Dobosza i Macieja Serwańskiego.
"Słownik władców świata" - Małgorzata Hertmanowicz-Brzoza i Kamil Stepan, Kraków 2005
Konrad II Salicki w "Wikipedia"
KONRAD II w "Władcy Niemiec"
"LEKSYKON PAPIEŻY"- autor: Rudolf Fischer-Wollpert, przekład: Bernard Białecki, 1990
KONRAD w "Medievan Lands" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
KONRAD w "Medievan Lands" tłumaczenie: Bogdan Pietrzyk
17-01-2020